همشهری آنلاین: هرساله با فرا رسیدن عید نوروز سفرها و گردشگری در شهرها و روستاهای مختلف کشور آغاز می‌شود اما امسال شیوع ویروس کرونا بیشتر مردم را خانه نشین کرد. ما سفر را تنها به این عنوان می‌شناسیم که حتما خودمان در مکان‌های گردشگری حضور داشته باشیم، اما شاید بد نباشد امسال برای نخستین بار به شکلی دیگر راهی سفر شویم.
در جنوب رشته کوه البرز شهر قدیمی سمنان واقع شده که مرکز استان سمنان است. مردم سمنان به زبان فارسی سخن می‌گویند. سمنان جاذبه‌های تاریخی و باستانی و چند موزه دارد. مسافرانی که از تهران راهی مشهد می‌شوند، از این شهر هم می‌گذرند. بنابراین، سمنان در طول سال میزبان مسافران زیادی است.
دیدنی‌های استان سمنان
مسجد جامع، مسجد امام، تیمچه پهنه، راسته بازار و گرمابه پهنه از دیدنی‌های تاریخی و معماری سمنان به‌شمار می‌روند. دروازه‌ی ارگ سمنان، خانه‌ی تدین، گرمابه یا حمام نخست، تکیه ناسار، گرمابه ناسار و گرمابه قلی از دیدنی‌های دیگر سمنان هستند.
موزه سکه
موزه مهر و سکه کومش، بازار سمنان و بازار شیخ علاالدوله، کوچه‌باغ‌های کویری، بقعه امامزاده یحیی، قلعه پاچنار و بقعه سی‌سر دیگر جاذبه‌های گردشگری سمنان هستند. موزه مهر و سکه در خیابان امام خمینی شهر سمنان در تیمچه تکیه واقع شده است.
خانه تدین
خانه تدین با نام خانه محمدیه هم شناخته می‌شود و متعلق به یکی از تجار سرشناس سمنانی بوده. این خانه تاریخی در خیابان طالقانی سمنان، در راسته بازار شمالی-جنوبی قرار دارد. خانه تدین در دوران قاجار ساخته شده و سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت این بناست. شما در این خانه حوض‌خانه، تالارهای زمستان‌نشین و تابستان‌نشین، اصطبل، آشپزخانه و حیاط مرکزی را می‌بینید که در آن معماری گودال باغچه به کار رفته که یکی از تکنیک‌های معماری سنتی ایرانی به شمار می‌رود.
بخش تابستان‌نشین این بنا، بادگیری بلند و حجیم دارد که یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد این بناست. خانه تدین از ۲ بخش اصلی تشکیل شده است: حیاط اندرونی برای زندگی افراد خانواده و حیاط بیرونی برای پذیرایی از میهمانان و ملاقات‌های تجاری. البته فضای جانبی دیگری هم به عنوان بخش خدماتی وجود دارد که به حیاط اندرونی وصل است. هر کدام از این بخش‌ها، دارای ۳ در ورودی مجزا هستند. هم‌اکنون از این خانه به عنوان ساختمان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان استفاده می‌شود.
خانه ترابی
خانه ترابی سمنان در محله کهنه‌دژ این شهر قرار دارد که در دوران قاجار ساخته شده است. این خانه یکی از خانه‌های باارزش بافت تاریخی سمنان است که سازمان میراث فرهنگی در سال‌های اخیر اقدام به بازسازی و مرمت آن کرده است. از ویژگی‌های منحصر به فرد این بنا می‌توان به وجود ساباط (راهگذر میان دو خانه که دارای سقف است) اشاره کرد؛ ساباط یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد خانه‌های مناطق گرمسیر و کویری است که در ساخت این بنا نیز به کار رفته است. خانه ترابی در محله کهنه دژ- پشت پاساژ شاهجویی- روبروی حمام تاریخی قلی قرار دارد.
عمارت و باغ امیر
عمارت و باغ امیر یکی از خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در خیابان باغ فردوس این شهر قرار دارد. این بنا در دوران قاجار، بین سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵، توسط استاد معمارباشی و به دستور میرزا آقا فامیلی احداث شده است. این عمارت در مجاورت باغ بزرگ امیر اعظم (مشهورترین حاکم ایالت قومس) قرار دارد و به همین علت نام آن را عمارت و باغ امیر گذاشته‌اند. در ساخت این بنا از اصول معماری صفویه استفاده شده و حدود ۳ هزار متر مربع وسعت دارد.
این عمارت شامل دو باغ و منزل مسکونی است که دارای فضاهای عمومی، خصوصی و نیمه‌خصوصی است. امروزه این باغ توسط شهرداری خریداری شده و آن را به خانه سمنان تبدیل کرده‌اند که به ۲ فاز تقسیم شده است: فاز اول که موزه است و شامل بخش‌هایی همچون چاپ، رادیو، تلفن و مخابرات، اسناد، موسیقی، عکس و سینماست؛ فاز دوم هم سفره‌خانه سنتی است که هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. در این خانه می‌توانید بزرگترین سند و وقفنامه آب سمنان به طول شش متر، شیرهای آب قدیمی و ساعت آبی، بالغ بر ۱۰۰ سند قدیمی از اواخر قاجاریه تا دوره معاصر از جمله کوپن آذوقه مربوط به جنگ جهانی اول و دوم، اولین قرارداد تجاری سمنان با دولت روسیه، برگه تعرفه انتخابات مجلس سنا و شورای ملی مربوط به سال ۱۳۳۱ را ببینید. این عمارت در ۹ آبان سال ۱۳۷۷ با شماره‌ی ۲۱۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
امامزاده یحیی‌بن‌موسی(ع)
امامزاده یحیی‌بن‌موسی در بافت قدیمی سمنان، در انتهای بازار جنوبی و جنوب غربی تکیه مشهور پهنه قرار دارد. گفته می‌شود اینجا آرامگاه فرزند امام موسی‌ابن جعفر است که هنگام سفر امام رضا(ع) از مدینه به خراسان، همراه ایشان بود. امام رضا برادر خود را برای ارشاد مردم این منطقه مامور می‌کند و بعد از شهادت ایشان، حضرت یحیی نیز در سمنان به شهادت می‌رسد.
این بقعه، گنبدی بزرگ و ایوانی کاشی‌کاری شده دارد و ارتفاع ایوان آن حدود ۱۲/۵ متر است. در دو طرف ورودی این بقعه، دو طاق‌نما با کاشی‌های لاجوردی قرار دارد که روی یکی از آنها زیارت‌نامه امامزاده یحیی‌بن‌موسی و روی دیگری آن دعای اذن دخول حک شده است. در ضلع شمالی و ضلع جنوبی ایوان نیز دو طاق‌نمای دیگر وجود دارد که حاوی متن سوره توحید و آیه‌الکرسی است. گفته می‌شود گنبد عظیم این بقعه در قرن هشتم و در دوران مغول ساخته شده است. این گنبد پیازی‌شکل بوده و نمای خارجی آن را با کاشی‌های فیروزه‌ای زینت داده‌اند. در ضلع شمالی حرم، شهدای شهر سمنان آرام گرفته‌اند.
خانه رجبی
خانه رجبی از دیگر خانه‌های تاریخی شهر سمنان است که در میدان ابوذر غفاری، خیابان ابوذر غفاری قرار دارد. این خانه در اواسط دوران قاجار ساخته شده و متعلق به خانواده رجبی (کانتر وقت سمنان) بوده است. این خانه شامل یک حیاط مرکزی، باغچه، یک راهروی طولانی که از هشتی به حیاط متصل است، اتاق‌های تابستانی دارای بادگیر رو به شمال، اتاق‌های زمستانی رو به غرب در ۲ طبقه و با ارتفاع کم است. خانه رجبی دارای یک بادگیر منحصر به فرد است که در قسمت جنوبی ساختمان قرار دارد. اتاق‌های شمالی در زمستان و اتاق‌های رو به شرق که در غرب خانه قرار دارد، در پاییز و بهار مورد استفاده قرار می‌گرفته است. قسمت جنوبی، شرقی و غربی این خانه نسبت به ضلع شمالی آن، زیباتر است و تزئینات بیشتری در آن به‌کار رفته است. این بنا در تاریخ ۱۲ آذرماه ۱۳۷۵، با شماره‌ی ۱۷۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
محصولات کشاورزی و دامی
تعدادی از شهرستان‌های استان، در تولید برخی محصولات کشاورزی چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی، مشهور هستند و در کنار تامین نیاز بازار داخلی، سهم ویژه‌ای در صادرات دارند.
شهرستان دامغان
با توجه به شرایط مناسب اقلیمی، انواع مرغوب پسته در این شهرستان برداشت می‌شود. تولید پسته در دامغان، قدمتی بیش از ۷۰۰ سال دارد. هم‌زمان با فصل برداشت پسته یعنی از اوایل مرداد تا اواخر مهر، علاوه بر داخل شهر، در مسیرهای منتهی به شهر دامغان نیز، این محصول صادراتی به صورت تازه و در مابقی ایام سال به صورت خشک به مسافران عرضه می‌شود.
شهرستان شاهرود
این شهرستان یکی از مراکز مهم تولید انگور در کشور است و باغات بیشتر روستاهای آن به کشت این میوه اختصاص دارد. بیش از ۵۰ نوع انگور در شاهرود برداشت می‌شود که برخی از آنها فقط در این شهرستان تولید می‌شوند. به واسطه این‌که این انواع انگور فصل برداشت متفاوتی دارند، مسافران می‌توانند از ابتدای تابستان تا اواسط پاییز طعم انگورهای شاهرود را تجربه کنند.
شهرستان مهدیشهر
این شهرستان، خاستگاه یکی از ایل‌های بزرگ عشایری کشور یعنی عشایر سنگسری است. عشایر سنگسری مهارت ویژه‌ای در تولید انواع لبنیات از شیر گوسفند و بز دارند. به همین دلیل فراورده‌های لبنی تولید شده در این شهرستان، بسیار مرغوب هستند. یکی از مشهورترین این فراورده‌ها وارهون (روغن زرد) است که طرفداران زیادی دارد. عشایر سنگسری علاوه بر لبنیات، نوعی آبنبات محلی به نام «چیکو» نیز تولید می‌کنند که از سوغاتی‌های شهرستان مهدیشهر است. گردوی شهرستان مهدیشهر نیز بسیار مشهور است، بزرگترین باغ گردوی جهان با مساحتی در حدود ۷۵۰ هکتار در شهمیرزاد واقع شده است. بر خلاف بسیاری از مناطق استان سمنان که کویری هستند، این منطقه کوهستانی و خوش آب‌وهوا، مقصدی مناسب برای مسافران است.
نان‌های سنتی
یکی از جنبه‌های شهرت استان سمنان، نان‌های محلی و سنتی آن است که در کنار کیفیت بالا، تنوع بی‌نظیری نیز دارند. سابقه تاریخی پخت برخی از این نان‌ها از یک قرن هم می‌گذرد و نام تعدادی از آنها در سفرنامه‌های قدیمی آمده است. استقبال مسافران از نان‌های سمنانی باعث رونق چشمگیر مراکز پخت و عرضه این نان‌ها شده است و علاوه بر شهر سمنان، در برخی از شهرهای دیگر استان مانند سرخه نیز عرضه می‌شود. از مشهورترین انواع نان در سمنان می‌توان به بقسمات، کماج و شیرمال اشاره کرد. بقسمات که به نان چای نیز معروف است، نوعی شیرینی سنتی است، مواد اصلی تشکیل‌دهنده آن، آرد، ماست، تخم‌مرغ و کره حیوانی است. کماج نانی است که به روش سرخ کردن پخته می‌شود و شیرمال که در تهیه خمیر آن از شیر به جای آب استفاده می‌شود.
صنایع دستی
استان سمنان از استان‌های صاحب نام در زمینه صنایع‌دستی است که از مشهورترین آنها می‌توان به سفالگری، منبت چوب، چاپ قلمکار و گلیم‌بافی اشاره کرد. استان سمنان در زمینه صنعت سفالگری، پیشینه‌ای درخشان دارد. در کاوش‌های باستان‌شناسی اطراف دامغان، سفالینه‌هایی کشف شده است که قدمت آنها به قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. مرغوبیت خاک، تحت تاثیر اقلیم کویری، از دلایل رونق سفالگری در استان است.
منبت، ایجاد نقش‌های برجسته روی چوب از طریق کنده‌کاری است. با توجه به آثار به‌جای‌مانده در برخی از اماکن مذهبی، منبت‌کاری در استان سمنان، قدمتی بیش از ۲۰۰ سال دارد. امروزه نیز دسترسی به چوب‌های جنگلی به دلیل وجود راه‌های ارتباطی فراوان در استان با شمال کشور، موجب توسعه و رواج این صنعت در استان شده است به نحوی که شغل بیشتر اهالی در برخی از روستاها، منبت‌کاری است.
چاپ قلمکار
نوعی چاپ سنتی با استفاده از قالب‌های چوبی دارای نقوش برجسته است. شهرستان دامغان از مراکز صاحب امتیاز این صنعت به شمار می‌رود و تولیدات آن از نظر کمی و کیفی قابل توجه هستند. رومیزی، پرده، سفره و سایر اقلام تزیین شده با چاپ قلمکار در دامغان، به خارج از کشور صادر می‌شود.
گلیم‌بافی
گلیم‌بافی از هنرهای اصیل ایرانی است که در بسیاری از روستاهای استان به یادگار مانده است و گلیم بافته شده در هر منطقه از کشور، خصوصیات ویژه‌ای دارد؛ مثل تفاوت در روش بافت، نقشه‌ها، طرح‌ها و مواد اولیه. در استان سمنان، برخلاف روش‌های رایج در بافت گلیم که در آن از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و از نخ پشمی به عنوان پود استفاده می‌شود، از نخ پشمی هم به عنوان تار و هم به عنوان پود استفاده می‌کنند.
نظر شما